Kwestie van smaak
Orgel en Keyboard 1991 nummer 1 Vrijdag 15 Februari 1991 Een kennis van ons laat me vol enthousiasme een CD horen, met orgelmuziek van Johann Sebastian Bach. Geen 'gewone' Bach, maar Bach vermengd met synthesizer en slagwerk. Wat ik daar van vind, wil de kennis weten. Smaken verschillen nu eenmaal.Bach in combinatie met popmuziek, ik heb daar moeite mee. Maar ach, die kennis is zelf zo geestdriftig over de nieuwe Bach, dat ik het jammer vind zijn stemming te bederven. "Ik heb het liever wat klassieker", mompel ik dus eufemistisch. Dat is voor mijn kennis aanleiding voor een betoog over veranderde tijden, (muziek verandert mee!) En dan is er het groter bereik bij het publiek, vooral de jeugd, die 'op speelse en populaire' wijze kennis maakt met Bach. Kortom: de nieuwe Bach mag! Van mijn kennis althans. En ik wil de lieve vrede bewaren en zwijg, maar Bach hoort me brommen. Zoals gezegd, smaken verschillen en daarbij komt: wie bepaalt wat mooi, fraai, prachtig, hartverheffend, verrukkelijk, magnifiek, of lelijk, smakeloos, raar, monsterlijk enzovoort is? Gevoel voor schoonheid is zeer persoonlijk. Zo speelde ik laatst op ons orgel een Sarabande van Krieger. Wat zou mijn lerares tevreden geweest zijn, als ze me gehoord had. Want ik bracht de melodie niet alleen foutloos, maar ook zeer muzikaal ten gehore. Jammer, jammer dat muziekdocenten niet de gave hebben onzichtbaar aanwezig te zijn als hun leerlingen thuis aan het studeren zijn. Veel fouten worden immers veroorzaakt door zenuwen, wanneer wij tijdens de les moeten laten horen dat we goed ons huiswerk gedaan hebben. Gelukkig weten de meeste muziekleraren wel hoe dat voelt, de aanwezigheid van die kritisch luisterende oren, ook zij zijn immers vroeger gewoon op les geweest. Ik speelde dus een Sarabande van Krieger en ging daar zo in op, dat ik niet merkte dat een vriend van ons de kamer binnenkwam. Zwijgend luisterde hij naar mijn orgelspel en terwijl de laatste tonen nog naklonken stelde hij kortweg maar hartgrondig vast: "Dit is toch geen muziek!" Ik heb toen heel langzaam tot tien geteld. De lieve vrede is wel tien tellen waard en ik antwoordde daarna maar weer eens dat smaken nu eenmaal verschillen. Deze vriend van ons houdt totaal niet van klassieke muziek. Zijn voorkeur gaat uit naar lichte muziek en hij is zelfs niet vies van een Hollandse smartlap. En dat is het genre waar ik van gruw , wat ik echt lelijk vind. Het is muziek die me afstoot, maar niemand zal mij horen beweren dat het geen muziek is.
Het ontstaan van smaak, of het schoonheidsgevoel boeit me echter uitermate. Muziekdocenten spelen, neem ik aan, een grote rol bij smaakvorming. Mijn leraren hebben altijd een goed gebruik van beide handen gestimuleerd. Een van hen liet mij daarnaast ook de bekende orgelboeken met populaire muziek aanschaffen, waar boven de melodie de bijpassende akkoorden vermeld staan. Van deze lesmethodeheb ik tot op de dag van vandaag veel profijt. Want hoewel mijn grote liefde Barokmuziek is, vind ik het heerlijk om af en toe een medley populaire deuntjes te spelen. Ik moet wel toegeven dat, wanneer ik wat down ben en toch wil zingen (naast orgelles volg ik ook zanglessen) ik niet gauw mijn Bachboek pak. Dan is 'Komm, süsser Tod, komm sel'ge Ruh', niet echt geschikt. Maar het lied ‘Wie herrlich leuchtet mir die Natur’, van Gabler maakt weer blijmoedig en verdrijft elk gevoel van somberheid. Muziek en emoties gaan nu eenmaal hand in hand. De schrijver-musicoloog Maarten 't Hart heeft daarover uitgebreid geschreven in het boek 'Het roer kan nog zesmaal om'. Toen Maarten acht jaar was, ging hij met zijn vader naar de Grote Kerk in Maassluis. Maarten, die tot dan geen andere muziek kende dan psalmen en gezangen raakte totaal van slag toen hij, opkijkend naar het majestueuze orgelfront, iets hoorde dat in de verste verte niet op een psalm leek. "Iets dat bestond uit een zachte begeleiding van zware bassen, waarboven een uitkomende stem een melodie speelde. De tranen sprongen me in de ogen. Ik was geschokt, verbijsterd (. . .) Het maakte iets in mij wakker dat schrijnde, dat pijn deed en tegelijkertijd ontstond er een reusachtig verlangen, in de eerste plaats naar herhaling van de melodie, maar ook naar iets anders dat ik onmogelijk benoemen kon." Aldus Maarten 't Hart. Mijn liefde voor klassieke muziek is niet kapot te krijgen, maar weerhoudt mij er niet van me ook ooit eens te verdiepen in de moderne muziek. Hiermee doel ik niet de lichte muziek, maar moderne muziek op de klassieke manier, om zo te zeggen. Een kleine enquête onder muziekdocenten leerde mij dat klassieke muziek bij de meeste docenten de voorkeur had. Maar moderne muziek is ook heel boeiend, zo vertelde een dwarsfluitiste mij. "Een nieuwe wereld gaat voor je open als je die muziek leert kennen. Als docenten hebben wij hierin een opvoedende taak, omdat die muziek nog zo onbekend is." Van mijn eigen orgellerares hoorde ik namen van moderne componisten als Daan Manneke, Jan Welmers, Cor Kee, Piet Kee, Langlais… Namen die me nu niets zeggen, maar misschien komt dat nog. Pas als moderne composities dezelfde gevoelens bij mij kunnen opwekken als muziek uit het verre verleden, dan wordt het tijd voor een nadere kennismaking met de hedendaagse muziek. Voorlopig blijf ik op het orgel bezig met muziek uit de Barok en de Romantiek. De drempel naar de wereld van de moderne muziek is nu nog te hoog, en of ik ooit waardering zal kunnen opbrengen voor Bach-plus-drums zal de tijd leren.
Dini